Ανατροπή: Νέοι πολυμερείς κανόνες εμπορίου για κοινή ευημερία και βιώσιμη ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο – New Multilateral Trade Rules for People-Centered Shared Prosperity and Sustainable Development

[145 οργανισμοί απ΄ όλο τον κόσμο έχουν εγκρίνει τη δήλωση με θέμα “Ανατροπή: Νέοι πολυμερείς κανόνες εμπορίου για κοινή ευημερία και βιώσιμη ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο – New Multilateral Trade Rules for People-Centered Shared Prosperity and Sustainable Development”. Από την Ελλάδα το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece  (α/α 66) που είναι μέλος του Παγκόσμιου Δικτύου “Our World Is Not For Sale” (OWINFS).

H δήλωση που ακολουθεί θα κατατεθεί στη  12η Υπουργική Συνάντηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου/ ΠΟΕ που θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη, Ελβετία, 30 Νοεμβρίου έως 3 Δεκεμβρίου 2021. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να μεταδώσει ένα ισχυρό, οραματικό μήνυμα σχετικά με την ανάγκη για έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό του υπάρχοντος συστήματος.

Χρειαζόμαστε ένα πολυμερές σύστημα που θα διέπει το εμπόριο και θα πειθαρχεί την εταιρική συμπεριφορά. Ωστόσο, στα 25 χρόνια της ύπαρξής του, στο συγκεκριμένο σύστημα κανόνων που ενσωματώνονται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) απέτυχε να προσφέρει ανάπτυξη, να προωθήσει την κοινή ευημερία ή να εξασφαλίσει βιωσιμότητα στο εμπόριο. Δυστυχώς, οι νεοφιλελεύθεροι υποστηρικτές υπερασπίζονται – και προσπαθούν να επεκταθούν – την εταιρική παγκοσμιοποίηση που ενσωματώνεται στον ΠΟΕ. Αλλά καθώς η κρίση Covid-19 έχει αναδείξει τον θανατηφόρο αντίκτυπο των κανόνων του ΠΟΕ που προστατεύουν τις εταιρείες στο δικαίωμα της ανθρώπινης υγείας, η λύση δεν είναι η εταιρική παγκοσμιοποίηση.

Αυτή η δήλωση ενημερώνει τις ολοκληρωμένες αλλαγές πολιτικής που απαιτούνται από το OWINFS στη δήλωση για τα τρόφιμα, τις θέσεις εργασίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη από το 2013. Αυτή η λεπτομερής δήλωση πολιτικής βασίζεται επίσης στο γενικότερο “Πάνω από 200 οργανισμοί από 67 χώρες λένε: “Μετατρέψτε θεμελιωδώς τον ΠΟΕ“, 2021.]

Ανατροπή: Νέοι πολυμερείς κανόνες εμπορίου για κοινή ευημερία και βιώσιμη ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο – New Multilateral Trade Rules for People-Centered Shared Prosperity and Sustainable Development

Αύγουστος 2021

1. Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρειάζονται μια παγκόσμια οικονομία που διευκολύνει την κοινή ευημερία ως προς τα ανθρώπινα, εργασιακά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα για να διευκολύνει την επίτευξη, τουλάχιστον, της ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, που εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2015, ως Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Το πολυμερές εμπορικό σύστημα θα πρέπει να συμβάλει σε αυτό το όραμα, αλλά αντίθετα, βρίσκεται σε κρίση επειδή απέτυχε να επιτύχει κοινή ευημερία, ενώ καταπατούσε τα καθολικά δικαιώματα των ανθρώπων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι εταιρικές ελίτ έχουν απαγάγει το «εμπόριο» για να παραπλανήσουν τους κανόνες του πολυμερούς συστήματος για να κατανέμουν το εισόδημα προς τα πάνω, μειώνοντας παράλληλα την προστασία για τους ανθρώπους που εργάζονται. Η υπόσχεση για αυξημένο εμπόριο που δημιουργεί αμοιβαία κέρδη έχει αποδειχθεί ψέμα και, αντίθετα, η πλειοψηφία των ανθρώπων έχει βιώσει το αυξημένο εμπόριο ως μια κούρσα προς τα κάτω για τους μισθούς, την επισφάλεια, τις δημόσιες υπηρεσίες, τα καταναλωτικά πρότυπα και το περιβάλλον. Η κρίση της πραγματικής βλάβης των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο από τη νεοφιλελεύθερη οικονομική τάξη, που περιβάλλεται από τον ΠΟΕ και τις εσωτερικές πολιτικές λιτότητας, οδήγησαν σε εξεγέρσεις σε τέσσερις ηπείρους, μαζικές μεταναστεύσεις και εκλογές δεξιών λαϊκιστικών κυβερνήσεων σε πολλές χώρες. Η κοινωνική αστάθεια, η οποία επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες, τους περιθωριοποιημένους λαούς, τους φτωχούς και τους αυτόχθονες πληθυσμούς, είναι αποτέλεσμα αυτών των αποτυχιών, ακριβώς όπως η κρίση του ΠΟΕ είναι δική της. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αντιμετωπίσουν τα θεμελιώδη ελαττώματα του τρέχοντος συστήματος παγκοσμιοποίησης που τελεί υπό την ηγεσία των επιχειρήσεων και όχι να επεκτείνουν και να εδραιώσουν τις ανισορροπίες ισχύος. Η λύση στις τρέχουσες επιθέσεις στην εταιρική εκδοχή της εμπορικής πολιτικής δεν είναι ο ψευδής εθνικισμός, αλλά το νέο όραμα της πολυμερούς προσέγγισης που θα οδηγήσει σε οικολογική σταθερότητα και κοινή ευημερία. Ένα σχέδιο για την επίτευξη μιας τέτοιας οικονομίας σκιαγραφείται στο “A New Multilateralism for Shared Prosperity: Geneva Principles for a Green New Deal”1.

2. Η πανδημία COVID-19 αποκάλυψε πώς το μοντέλο του ΠΟΕ επιδεινώνει την ανασφάλεια, την ανισότητα και την αστάθεια. Τώρα, οι βαθιά ολοκληρωμένες αλυσίδες εφοδιασμού που δημιουργήθηκαν από τους κανόνες του ΠΟΕ τις τελευταίες δεκαετίες έχουν υπονομεύσει τους αγώνες πολλών χωρών ενάντια στην παγκόσμια πανδημία COVID-19. Σε όλο τον κόσμο, οι χώρες δεν μπορούν να φτιάξουν ή να αποκτήσουν μάσκες, κιτ δοκιμών, αναπνευστήρες, φάρμακα, εμβόλια και άλλο απαραίτητο εξοπλισμό. Δεκαετίες κανόνων του ΠΟΕ έδωσαν προτεραιότητα στα αιτήματα των μεγάλων εταιρειών να συγκεντρώσουν την παγκόσμια παραγωγή για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους και απαγόρευσαν τη χρήση πολιτικών εργαλείων από τις χώρες για να διασφαλίσουν την τοπική παραγωγική ικανότητα και την ποικιλομορφία των προμηθευτών εισαγωγής. Οι κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας του ΠΟΕ που έχουν σχεδιαστεί για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη των φαρμακευτικών εταιρειών αντί για τη δημόσια υγεία αύξησαν τις τιμές και δημιούργησαν ελλείψεις σε φάρμακα που είναι απαραίτητα για την καταπολέμηση της COVID-19 σε πολλές χώρες και έχουν ως αποτέλεσμα θάνατο και αυξημένες ασθένειες σφαίρα που θα μπορούσε να αποτραπούν. 

3. Ενώ ένα πολυμερές σύστημα που διέπει το εμπόριο και την πειθαρχία της εταιρικής συμπεριφοράς είναι απαραίτητο, το συγκεκριμένο σύστημα κανόνων που ενσωματώνονται στον ΠΟΕ θα πρέπει να βρίσκεται συνεχώς κάτω από την πίεσή μας και να δέχεται επίθεση επειδή, στα 25 χρόνια της ύπαρξής του, απέτυχε να προσφέρει ανάπτυξη, να προωθήσει την κοινή ευημερία, και να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα στο εμπόριο. Οι προβλέψεις για κοινές αυξήσεις στην ανάπτυξη στο πλαίσιο του συστήματος του ΠΟΕ απέτυχαν άδοξα, όπως προέβλεψαν πολλοί οργανισμοί μας τη στιγμή της ίδρυσής του, ενώ η ανισότητα έχει αυξηθεί, αφήνοντας εκατοντάδες εκατομμύρια φτωχούς. Οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες που κέρδισαν από το εμπόριο το έκαναν με εξαγωγές στην Κίνα, των οποίων η ανάπτυξη αποδίδεται συνήθως στις αποκλίσεις του ως προς το μοντέλο του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης βιομηχανικής πολιτικής. Ενώ ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν αυξήσει το μερίδιό τους στο παγκόσμιο εμπόριο, το μερίδιό τους στο εισόδημα από το παγκόσμιο εμπόριο μειώθηκε από διεθνικές εταιρείες (TNC) που διατηρούν τα τμήματα υψηλής αξίας για τον εαυτό τους, ενώ αναθέτουν σε επιχειρήσεις χαμηλής αξίας στις αναπτυσσόμενες χώρες που είναι παγιδευμένες σε στρατηγικές ανάπτυξης υπό την ηγεσία του sweatshop*. Έτσι, η επέκταση της συμμετοχής στις παγκόσμιες αγορές δεν κατάφερε να οδηγήσει στην υποσχόμενη οικονομική ανάπτυξη στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες.

4. Ο ΠΟΕ ιδρύθηκε βάσει της κατεύθυνσης/εντολής, ότι το εμπόριο πρέπει να χρησιμεύσει ως μέσο για την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και ως μέσο για την εξασφάλιση πλήρους απασχόλησης. Ωστόσο, παρόλο που η παραγωγικότητα έχει εκτοξευθεί από την αρχή της ίδρυσης του ΠΟΕ, οι μισθοί των εργαζομένων και τα εισοδήματα των ανθρώπων που εργάζονται έχουν μείνει στην καλύτερη περίπτωση σταθερά ή ακόμη και μειωμένα σε σχέση με το κεφάλαιο. Αυτό συμβαίνει επειδή οι εταιρείες έχουν χρησιμοποιήσει τα αυξημένα κέρδη που έχουν αποκομίσει για να επενδύσουν στην κυριαρχία της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, ιδιαίτερα μέσω του ΠΟΕ καθώς και διμερών και περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών και επενδυτικών συμφωνιών, για να διασφαλίσουν ότι οι πολιτικές διαμορφώνουν την οικονομία για τη διανομή εσόδων σε αυτές. Δεν θα πρέπει να εξαρτάται απλώς από τις εθνικές πολιτικές αναδιανομής η «αντιστάθμιση των ηττημένων» σχετικά με τους επιβλαβείς κανόνες των εμπορικών συμφωνιών. Σύμφωνα με το εθνικό και διεθνές δίκαιο, οι TNC (πολυεθνικές εταιρείες) πρέπει να υποχρεούνται να ενσωματώνουν τη δέουσα επιμέλεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού και να διασφαλίζουν μηχανισμούς παραπόνων, πρόσβαση στην αποκατάσταση και την πλήρη εφαρμογή των κατευθυντήριων αρχών του ΟΗΕ για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα (UNGP) και τις Θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία ως ελάχιστο πρότυπο της ΔΟΕ (Διεθνής Οργανισμός Εργασίας – ILO). Οι αναπτυξιακές πολιτικές που προωθούν καλές θέσεις εργασίας και εκβιομηχάνιση δεν πρέπει να περιορίζονται από τους παγκόσμιους εμπορικούς κανόνες. Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με επίπεδο προστασίας της εργασίας, που περιλαμβάνει αξιοπρεπή εργασία, παγκόσμια ποιότητα δημόσιων υπηρεσιών και κάλυψη κοινωνικής προστασίας, δέουσα επιμέλεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εταιρική λογοδοσία, κοινωνικό διάλογο και δίκαιη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικού άνθρακα και νέες αντι-trust πολιτικές σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες δεν πρέπει να υπονομεύονται από τους παγκόσμιους κανόνες εμπορίου. 

5. Ταυτόχρονα, το μέλλον των ανθρώπων στη γη απειλείται από τη δική μας τεράστια υπερκατανάλωση άνθρακα, η οποία έχει οδηγήσει στην καταστροφική κλιματική αλλαγή που έχει ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικές καταστροφές προκαλώντας καταστροφικές απώλειες ανθρώπινων, ζώων και φυτών. Το εμπόριο συμβάλλει σημαντικά στην αλλαγή του κλίματος και οι κανόνες του ΠΟΕ, που διευκολύνουν τα συστήματα παραγωγής υψηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα ενώ περιορίζουν τη μεταφορά πράσινης τεχνολογίας και τις επιδοτήσεις προς μια βιώσιμη ενεργειακή οικονομία, δεν είναι πλέον βιώσιμοι. 

6. Καθώς οι εταιρείες, μέσω των Συμφωνιών «Εμπορίου», συγκεντρώνουν δικαιώματα σε βάρος των εργαζομένων, το κάνουν επίσης εις βάρος των δημοκρατικών κρατών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη διάβρωση της δημοκρατίας, καθώς τα κράτη αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν το κοινωνικό συμβόλαιο. Οι εταιρείες έχουν επηρεάσει τους εμπορικούς κανόνες στον ΠΟΕ για να επιτρέψουν λανθασμένη τιμολόγηση στο εμπόριο που τους επέτρεψε να αποφύγουν τους φόρους που απαιτούνται για μια λειτουργική ευνομούμενη κοινωνία. Αυτό σε συνδυασμό με την ευρύτερη συγκέντρωση πλούτου που διευκολύνεται από τους εμπορικούς κανόνες έχει δημιουργήσει απαράδεκτες συγκεντρώσεις ισχύος που τροφοδοτούν επικίνδυνα επίπεδα ανισότητας. Απαιτώντας δεσμεύσεις για απορρύθμιση και ιδιοκτησία υπηρεσιών από το εξωτερικό, οι εμπορικοί κανόνες συμβάλλουν επίσης στην ιδιωτικοποίηση που έχει διαβρώσει την παροχή δημόσιων υπηρεσιών και περιορίζει το δικαίωμα των κρατών να ρυθμίζουν τις TNC – αυξάνοντας περαιτέρω την ιδιωτική εταιρική ισχύ σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Η υπερβολική εταιρική επιρροή είναι επίσης ολοένα και πιο εμφανής σε άλλα θεσμικά όργανα, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και ιδιαίτερα στους 17 Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης-SDG 17, που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της περαιτέρω εταιρικής επιρροής στην παγκόσμια διακυβέρνηση. 

7. Το κράτος έχει πρωταρχική υποχρέωση να συνειδητοποιήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών του. Η ικανότητά του να το κάνει αυτό εξαρτάται από την ικανότητά του να προσαρμόζεται στις μελλοντικές προκλήσεις, στην άσκηση προνομίων πολιτικής, στη δημιουργία, διατήρηση και επέκταση των δημοσίων υπηρεσιών και να ρυθμίζει ελεύθερα τις κινήσεις των κεφαλαίων. Το τρέχον εμπορικό καθεστώς δεν διασφαλίζει αυτές τις βασικές λειτουργίες του κράτους και τις ανατρέπει στη λογική και τις ανάγκες του εμπορίου.

8. Οι κανόνες του ΠΟΕ για τη γεωργία περιορίζουν την ικανότητα των χωρών να προστατεύουν την αγροτική τους ανάπτυξη, τα μέσα διαβίωσης των αγροτών και την επισιτιστική ασφάλεια και κυριαρχία σε όλο τον κόσμο και έχουν συμβάλει σε πολλαπλές κρίσεις τροφίμων και διαβρώνουν την καθαρή επισιτιστική ασφάλεια σε πολλές χώρες.

9. Η χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα και προβλεψιμότητα είναι απαραίτητα για την κοινή ευημερία. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι ενώ οι τρέχοντες κανόνες του ΠΟΕ μπορεί να έχουν δημιουργήσει μεγαλύτερη προβλεψιμότητα για επενδυτές και εμπορικές εταιρείες, οι εργαζόμενοι και οι κοινότητες αντιμετωπίζουν αυξανόμενη επισφαλή εργασία, εξωτερική ανάθεση, περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες και έναν αγώνα στο τέλος, στον οποίο αφήνονται να αντιμετωπίσουν πρωτοφανείς εξάρσεις στην παγκόσμια οικονομία, που συχνά προκαλείται από χρηματοπιστωτικές κρίσεις και ταχείες αλλαγές στα πρότυπα συναλλαγών, ενώ πολύ λίγες από αυτές απολαμβάνουν μια ανεπαρκή κοινωνική προστασία. 

10. Ο ΠΟΕ είναι μοναδικός μεταξύ πολυμερών οργανισμών με την πλήρη απουσία διευκόλυνσης της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, των συνδικάτων και των λαϊκών κοινοτήτων που επηρεάζονται αρνητικά από τις πολιτικές του ΠΟΕ, ενώ πολλοί εκπρόσωποι εταιρειών έχουν στενή πρόσβαση στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της σύνταξης πολλών κειμένων Συμφωνιών. Τα μέλη του ΠΟΕ είναι όλο και πιο μυστικοπαθή σχετικά με τα κείμενα και τις διαπραγματεύσεις, πράγμα που αποκλείει τη λογοδοσία και τη δημόσια συζήτηση. Η Γραμματεία συμμετέχει τώρα ενεργά σε εταιρικές σχέσεις με την παγκόσμια εταιρική κοινότητα για να αυξήσει την επιρροή της, ενώ αποτυγχάνει να διορθώσει τον αποκλεισμό εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών από τη διαδικασία διαβούλευσης στον ΠΟΕ. Ακόμη πιο καταπληκτικά, η Γραμματεία συνηγορεί ανοιχτά και δημόσια για διευρυμένους κλάδους του ΠΟΕ σε τομείς όπως η ψηφιακή οικονομία, προς όφελος μερικών μελών και των TNC Big Tech που εδρεύουν σε αυτές τις χώρες, ενώ αποτυγχάνει πλήρως στην υποχρέωσή της να διευκολύνει τις συνομιλίες που παρεμποδίζονται εδώ και καιρό για τη βελτίωση των επιζήμιων υφιστάμενων κανόνων του ΠΟΕ, ώστε το εμπόριο να προωθήσει την πραγματική ανάπτυξη, τη βιωσιμότητα και την κοινή ευημερία. Τέλος, η πραγματική κρίση στον Μηχανισμό Διακανονισμού Διαφορών (DSM) έγκειται στο γεγονός ότι εκδικάζει υποθέσεις χρησιμοποιώντας κανόνες που προνομιακών εταιρικών εμπορικών δικαιωμάτων έναντι του δημοσίου συμφέροντος: σε 80 περιπτώσεις που αφορούν πολιτικές δημοσίου συμφέροντος, ο ΠΟΕ αποφάνθηκε υπέρ του δικαιώματος των εταιρειών στο εμπόριο 73 φορές. Επιπλέον, οι ισχυρές χώρες ήταν πιο πολύ σε θέση να επιβάλλουν τα δικαιώματά τους στον ΠΟΕ μέσω του DSM από ό, τι οι φτωχές χώρες, γεγονός που σπάνια αναφέρεται στις συζητήσεις για τον δικαστικό κλάδο του ΠΟΕ. Είναι εξαιρετικά ακατάλληλο/σοκαριστικό να εξεταστεί η επέκταση της εμβέλειας του αποτυχημένου μοντέλου του ΠΟΕ στην ανθρώπινη ζωή.

 Έτσι, ως μέλη και σύμμαχοι του παγκόσμιου δικτύου της Κοινωνίας των Πολιτών Our World Is Not For Sale (OWINFS), δεσμευμένοι σε ένα βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο, δημοκρατικό και υπεύθυνο πολυμερές σύστημα συναλλαγών, ζητούμε ένα νέο σύστημα παγκόσμιων πολυμερών κανόνων.

 * sweatshop – αντίληψη σχετικά με την οποία στους χώρους εργασίας οι μισθοί είναι χαμηλοί και οι συνθήκες εργασίας είναι πολύ δύσκολες ή αντίθετες με τη νομοθεσία.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α΄ ΜΕΡΟΥΣ: Καίτη Μυλωνά

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ [ΕΔΩ]