Αποκατάσταση της φύσης: Συμβούλιο και Κοινοβούλιο καταλήγουν σε συμφωνία για νέους κανόνες αποκατάστασης και διατήρησης υποβαθμισμένων οικοτόπων στην ΕΕ
Infographic – What is the state of nature in the EU?
Αποκατάσταση της φύσης: Συμβούλιο και Κοινοβούλιο καταλήγουν σε συμφωνία για νέους κανόνες αποκατάστασης και διατήρησης υποβαθμισμένων οικοτόπων στην ΕΕ
Nature restoration: Council and Parliament reach agreement on new rules to restore and preserve degraded habitats in the EU
Σήμερα (09.11.2023), η Προεδρία του Συμβουλίου και οι εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σε προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με έναν κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης. Η πρόταση αποσκοπεί στη θέσπιση μέτρων για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030 και όλων των οικοσυστημάτων που χρήζουν αποκατάστασης έως το 2050. Θέτει συγκεκριμένους, νομικά δεσμευτικούς στόχους και υποχρεώσεις για την αποκατάσταση της φύσης σε καθένα από τα απαριθμούμενα οικοσυστήματα – από τη γεωργική γη και τα δάση έως τα θαλάσσια, τα γλυκά ύδατα και τα αστικά οικοσυστήματα.
Ο κανονισμός αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα για το 2030 και θα βοηθήσει την ΕΕ να επιτύχει τις διεθνείς δεσμεύσεις της, ιδίως το παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα του Κουνμίνγκ-Μοντρεάλ που συμφωνήθηκε στη διάσκεψη του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα το 2022 (COP15).
Η προσωρινή συμφωνία θα πρέπει να εγκριθεί και να εγκριθεί επίσημα από τους συννομοθέτες πριν τεθεί σε ισχύ.
Η Teresa Ribera Rodríguez, εκτελούσα χρέη τρίτου αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού για την οικολογική μετάβαση και τη δημογραφική πρόκληση της Ισπανίας, δήλωσε:
Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ολοένα και πιο δραματική πραγματικότητα: Η φύση και η βιοποικιλότητα της ΕΕ κινδυνεύουν και πρέπει να προστατευθούν. Είμαι υπερήφανη για τη σημερινή απαραίτητη συμφωνία μεταξύ του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου σχετικά με έναν νόμο για την αποκατάσταση της φύσης, την πρώτο του είδους της. Θα μας βοηθήσει να αποκαταστήσουμε υγιή επίπεδα βιοποικιλότητας σε όλα τα κράτη μέλη και να διαφυλάξουμε τη φύση για τις μελλοντικές γενιές, καταπολεμώντας παράλληλα την κλιματική αλλαγή και παραμένοντας προσηλωμένοι στους κλιματικούς μας στόχους.
Πεδίο εφαρμογής και στόχοι του κανονισμού
Οι νέοι κανόνες θα συμβάλουν στην αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε όλους τους χερσαίους και θαλάσσιους οικοτόπους των κρατών μελών, στην επίτευξη των γενικών στόχων της ΕΕ για τον μετριασμό του κλίματος και την προσαρμογή σε αυτό και στην ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας. Ο κανονισμός απαιτεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν μέτρα για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030.
Ο κανονισμός καλύπτει ένα ευρύ φάσμα χερσαίων, παράκτιων και γλυκών υδάτινων οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένων υγροτόπων, λιβαδιών, δασών, ποταμών και λιμνών, καθώς και θαλάσσιων οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων χόρτων και των σπογγωδών και κοραλλιογενών βυθών (που απαριθμούνται στα παραρτήματα I και II). Απαιτεί από τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα, έως το 2030, για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 30% των τύπων οικοτόπων που απαριθμούνται και στα δύο παραρτήματα και βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Μέχρι το 2030, οι συννομοθέτες συμφώνησαν ότι τα κράτη μέλη πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις περιοχές Natura 2000 κατά την εφαρμογή των μέτρων αποκατάστασης που ορίζονται στον κανονισμό.
Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να θεσπίσουν μέτρα για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 60% των οικοτόπων σε κακή κατάσταση έως το 2040 και τουλάχιστον του 90% έως το 2050. Προστέθηκε πρόσθετη ευελιξία για τους πολύ κοινούς και διαδεδομένους οικοτόπους.
Απαίτηση μη υποβάθμισης
Το κείμενο περιλαμβάνει την απαίτηση αποτροπής της σημαντικής υποβάθμισης των περιοχών που υπόκεινται σε αποκατάσταση και έχουν φθάσει σε καλή κατάσταση, καθώς και των περιοχών όπου απαντώνται οι χερσαίοι και θαλάσσιοι οικότοποι που απαριθμούνται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ. Οι συννομοθέτες συμφώνησαν να καταστήσουν την απαίτηση αυτή βασισμένη στην προσπάθεια. Η απαίτηση θα μετράται σε επίπεδο τύπου οικοτόπου.
Αποκατάσταση επικονιαστών
Τις τελευταίες δεκαετίες, η αφθονία και η ποικιλομορφία των άγριων εντόμων επικονιαστών στην Ευρώπη έχουν μειωθεί δραματικά. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, ο κανονισμός εισάγει ειδικές απαιτήσεις για τα κράτη μέλη να καθορίσουν μέτρα για την αντιστροφή της μείωσης των πληθυσμών των επικονιαστών το αργότερο έως το 2030. Με βάση τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις που εξέδωσε η Επιτροπή για τη θέσπιση επιστημονικά τεκμηριωμένης μεθόδου παρακολούθησης της ποικιλότητας και των πληθυσμών των επικονιαστών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρακολουθούν την πρόοδο που σημειώνεται ως προς αυτό, τουλάχιστον, κάθε έξι χρόνια μετά το 2030.
Υποχρεώσεις ειδικά για τα οικοσυστήματα
Ο κανονισμός ορίζει ειδικές απαιτήσεις για διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων.
- Γεωργικά οικοσυστήματα
Το κείμενο απαιτεί από τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα με στόχο την επίτευξη αυξητικών τάσεων σε τουλάχιστον δύο από τους ακόλουθους τρεις δείκτες:
- ο δείκτης της πεταλούδας των λιβαδιών
- το μερίδιο της γεωργικής γης με χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας (HDLF)
- το απόθεμα οργανικού άνθρακα στο ορυκτό έδαφος των καλλιεργούμενων εκτάσεων
Θέτει επίσης χρονικά περιορισμένους στόχους για την αύξηση του δείκτη κοινών αγροτικών πτηνών σε εθνικό επίπεδο.
Οι συννομοθέτες συμφώνησαν να παράσχουν ευελιξία στα κράτη μέλη κατά την επανυδάτωση των τυρφώνων, καθώς ορισμένοι από αυτούς θα επηρεαστούν δυσανάλογα από τις υποχρεώσεις αυτές. Το κείμενο θέτει στόχους για την αποκατάσταση του 30% των αποξηραμένων τυρφώνων υπό γεωργική χρήση έως το 2030, του 40% έως το 2040 και του 50% έως το 2050, αν και τα κράτη μέλη που πλήττονται έντονα θα μπορούν να εφαρμόσουν χαμηλότερο ποσοστό. Τα μέτρα αποκατάστασης περιλαμβάνουν την επανυδάτωση των οργανικών εδαφών που αποτελούν τους αποξηραμένους τυρφώνες, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση της βιοποικιλότητας και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι συννομοθέτες συμφώνησαν επίσης ότι η επίτευξη των στόχων επανυδάτωσης δεν συνεπάγεται υποχρέωση για τους γεωργούς και τους ιδιώτες ιδιοκτήτες γης.
- Δασικά οικοσυστήματα
Σύμφωνα με το κείμενο που συμφωνήθηκε, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν μέτρα για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας των δασικών οικοσυστημάτων και να επιτύχουν αυξητικές τάσεις σε εθνικό επίπεδο ορισμένων δεικτών, όπως η ξυλεία των δέντρων που στέκονται όρθια και η νεκρή ξυλεία (πεσμένα δέντρα) και ο κοινός δείκτης δασικών πτηνών, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών.
Οι συννομοθέτες πρόσθεσαν επίσης μια διάταξη που καλεί τα κράτη μέλη να συμβάλουν στη φύτευση τουλάχιστον τριών δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων έως το 2030 σε επίπεδο ΕΕ.
- Αστικά οικοσυστήματα και συνδεσιμότητα ποταμών
Όσον αφορά τα αστικά οικοσυστήματα, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιτύχουν αυξητική τάση στις αστικές περιοχές πρασίνου έως ότου επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Συμφώνησαν επίσης ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξει καθαρή απώλεια αστικού πρασίνου και κάλυψης αστικού δεντροστοιχείου μεταξύ της έναρξης ισχύος του κανονισμού και του τέλους του 2030, εκτός εάν τα αστικά οικοσυστήματα έχουν ήδη πάνω από 45% πράσινο.
Η προσωρινή συμφωνία περιλαμβάνει την υποχρέωση των κρατών μελών να εντοπίσουν και να απομακρύνουν τα ανθρωπογενή εμπόδια στη συνδεσιμότητα των επιφανειακών υδάτων, προκειμένου να μετατρέψουν τουλάχιστον 25 000 χιλιόμετρα ποταμών σε ποτάμια ελεύθερης ροής έως το 2030 και να διατηρήσουν την αποκατεστημένη φυσική συνδεσιμότητα των ποταμών.
Εθνικά σχέδια αποκατάστασης
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλλουν τακτικά στην Επιτροπή εθνικά σχέδια αποκατάστασης, τα οποία θα δείχνουν πώς θα επιτύχουν τους στόχους. Πρέπει επίσης να παρακολουθούν και να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με την πρόοδό τους.
Οι συννομοθέτες επέλεξαν μια σταδιακή προσέγγιση. Τα κράτη μέλη θα υποβάλουν πρώτα εθνικά σχέδια αποκατάστασης που θα καλύπτουν την περίοδο έως τον Ιούνιο του 2032, με μια στρατηγική επισκόπηση για την περίοδο μετά τον Ιούνιο του 2032. Μέχρι τον Ιούνιο του 2032, τα κράτη μέλη θα υποβάλουν σχέδια αποκατάστασης για τη δεκαετία μέχρι το 2042 με στρατηγική επισκόπηση μέχρι το 2050, και μέχρι τον Ιούνιο του 2042 θα υποβάλουν σχέδια για την υπόλοιπη περίοδο μέχρι το 2050.
Το κείμενο επιτρέπει στα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές απαιτήσεις τους, τα περιφερειακά και τοπικά χαρακτηριστικά και την πυκνότητα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης της ειδικής κατάστασης των εξόχως απόκεντρων περιοχών, κατά την κατάρτιση των σχεδίων τους.
Χρηματοδότηση των μέτρων αποκατάστασης
Η προσωρινή συμφωνία εισάγει μια νέα διάταξη με την οποία ανατίθεται στην Επιτροπή η υποβολή έκθεσης, ένα έτος μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, με επισκόπηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ, αξιολόγηση των χρηματοδοτικών αναγκών για την εφαρμογή και ανάλυση που προσδιορίζει τυχόν χρηματοδοτικά κενά. Κατά περίπτωση, η έκθεση θα περιλαμβάνει επίσης προτάσεις για επαρκή χρηματοδότηση, χωρίς να προδικάζεται το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ, 2028-2034).
Οι συννομοθέτες συμφώνησαν επίσης να εισαγάγουν μια διάταξη που θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προωθήσουν τα υφιστάμενα ιδιωτικά και δημόσια συστήματα για την υποστήριξη των ενδιαφερομένων μερών που εφαρμόζουν μέτρα αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων των διαχειριστών και των ιδιοκτητών γης, των γεωργών, των δασολόγων και των αλιέων. Το κείμενο διευκρινίζει επίσης ότι τα εθνικά σχέδια αποκατάστασης δεν συνεπάγονται την υποχρέωση των χωρών να επαναπρογραμματίσουν τη χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) ή της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ) στο πλαίσιο του ΠΔΠ 2021-2027 προκειμένου να εφαρμόσουν τον παρόντα κανονισμό.
Επανεξέταση και αναστολή εφαρμογής λόγω έκτακτης ανάγκης
Η προσωρινή συμφωνία ορίζει ως ημερομηνία το 2033 για να επανεξετάσει και να αξιολογήσει η Επιτροπή την εφαρμογή του κανονισμού και τις επιπτώσεις του στους τομείς της γεωργίας, της αλιείας και της δασοκομίας, καθώς και τις ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του.
Το κείμενο εισάγει επίσης τη δυνατότητα αναστολής της εφαρμογής των διατάξεων του κανονισμού που αφορούν τα γεωργικά οικοσυστήματα για διάστημα έως και ενός έτους μέσω εκτελεστικής πράξης, σε περίπτωση απρόβλεπτων και έκτακτων γεγονότων που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν από την ΕΕ και έχουν σοβαρές συνέπειες για την επισιτιστική ασφάλεια σε ολόκληρη την ΕΕ.
Επόμενα βήματα
Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στους εκπροσώπους των κρατών μελών στο Συμβούλιο (COREPER) και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου για έγκριση. Εάν εγκριθεί, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί επίσημα και από τα δύο θεσμικά όργανα, μετά από νομική-γλωσσική αναθεώρηση, προτού δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τεθεί σε ισχύ.
Ιστορικό
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νόμο για την αποκατάσταση της φύσης στις 22 Ιουνίου 2022, στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2030, η οποία αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας. Πάνω από το 80% των ευρωπαϊκών οικοτόπων βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Οι προηγούμενες προσπάθειες για την προστασία και τη διατήρηση της φύσης δεν κατάφεραν να αντιστρέψουν αυτή την ανησυχητική τάση.
Για τον λόγο αυτό, για πρώτη φορά, η πρόταση θέτει ως στόχο τη θέσπιση μέτρων όχι μόνο για τη διατήρηση αλλά και για την αποκατάσταση της φύσης. Η πρόταση αποσκοπεί στη βελτίωση της κατάστασης της φύσης, θέτοντας δεσμευτικούς στόχους και υποχρεώσεις σε ένα ευρύ φάσμα οικοσυστημάτων στην ξηρά και στη θάλασσα.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή αποτελεσματικά μέτρα αποκατάστασης με βάση την περιοχή, προκειμένου να επιτύχουν τους ειδικούς για το οικοσύστημα στόχους. Προκειμένου να αξιολογήσουν τα μέτρα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προγραμματίσουν εκ των προτέρων, καταρτίζοντας εθνικά σχέδια αποκατάστασης της φύσης, σε στενή συνεργασία με τους επιστήμονες, τους ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό. Η πρόταση θα καθορίσει επίσης δείκτες βιοποικιλότητας για τη μέτρηση της προόδου.
Το Συμβούλιο κατέληξε σε συμφωνία (“γενική προσέγγιση”) επί της πρότασης στις 20 Ιουνίου 2023 κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου Περιβάλλοντος, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του στις 12 Ιουλίου.
Σημείωση
Το κείμενο αποτελεί μετάφραση του Δελτίου Τύπου του Συμβουλίου της ΕΕ – 09.11.2023. Τη μετάφραση και επιμέλεια του κειμένου έκανε η Καίτη Μυλωνά, μέλους των Φίλων της Φύσης. Το κείμενο βρίσκεται στη διεύθυνση: https://tinyurl.com/a7c749sd
