[88 οργανισμοί της Κοινωνίας των Πολιτών έστειλαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την παρακάτω διακήρυξη (17.11.2020). Από την Ελλάδα υπογράφει το Ελληνικό Δίκτυου ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ (΄έκανε και την μετάφραση) και ο ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Περισσότερα και οι υπογραφές των οργανισμών ΕΔΩ ΕΔΩ]
Τα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον και η προστασία του κλίματος πάνω από τα κέρδη
Human rights, environment and climate protection before profits
Τρεις αρχές για τον ανακαθορισμό του εμπορίου και των επενδύσεων για το ξεπέρασμα της κρίσης
Μέσα σε λιγότερο από μισό χρόνο, η πανδημία του κοροναϊού έχει αλλάξει το τοπίο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Περίπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού, ο διεθνής καταμερισμός εργασίας και η παραγωγή χωρίς αποθεματικά έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια. Οι δυσλειτουργίες τους αποτελούν πλέον πηγή κρίσης και όχι ανθεκτικότητας.
Η πανδημία φέρνει στην επιφάνεια την υποβόσκουσα οργανική ευαλωτότητα που το οικονομικό σύστημα έχει προκαλέσει στους ανθρώπους και στον πλανήτη. Αντί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε την πανδημία, το νεοφιλελεύθερο καθεστώς του εμπορίου και των επενδύσεων έχει κάνει πιο δύσκολη την αντιμετώπιση της κρίσης, με δεδομένη την εξάρτησή μας από τεράστιες και ασταθείς παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής.
Το πρόβλημα έγινε πιο ξεκάθαρο στην περίπτωση των Μέσων Ατομικής Προστασίας, τα οποία παράγονταν σε ελάχιστες χώρες και δεν ήταν διαθέσιμα όπου και όταν χρειάζονταν περισσότερο. Οι προσπάθειες για να αναπτυχθεί εμβόλιο περιπλέκονται από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τα οποία εξασφαλίζουν τεράστια κέρδη στις φαρμακευτικές εταιρείες, ενώ το κόστος πληρώνεται από τους φορολογούμενους. Πολλά από τα επείγοντα μέτρα που έχουν πάρει οι κυβερνήσεις, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενέχουν τον κίνδυνο να βρίσκονται σε σύγκρουση με το παγκόσμιο καθεστώς προστασίας των επενδύσεων. Ως αποτέλεσμα, πολλές κυβερνήσεις ανά την υφήλιο ενδέχεται να αντιμετωπίσουν κοστοβόρες υποθέσεις επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κρατών (ISDS).
Η πανδημία είναι ιδιαίτερα σκληρή για ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Οι κάτοικοι του Νότου έχουν χτυπηθεί ιδιαίτερα σκληρά, ενώ υποφέρουν ήδη από τις “βρώμικες” πρακτικές των πολυεθνικών, το βάρος χρεών που δεν μπορούν να πληρωθούν και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που δεν προκάλεσαν οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα, η κλιματική αλλαγή θα επιδεινωθεί, αν οι οικονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων δεν αλλάξουν ουσιαστικά τροχιά. Διαπιστώνουμε με ανησυχία ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της πιέζουν για περισσότερες νεοφιλελεύθερες συμφωνίες εμπορίου και επενδύσεων, όπως η πρόσφατη συμφωνία ανάμεσα στην Ε.Ε. και το Μεξικό ή η συμφωνία ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Mercosur (εμπορική ένωση χωρών της Νότιας Αμερικής), η οποία έχει δεχτεί έντονη κριτική. Είναι η ώρα να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να επανεκτιμήσουμε το καθεστώς εμπορίου, αντί να συνεχίζουμε στο ίδιο, ασταθές μονοπάτι που διαρκώς αποτυγχάνει.
Το 2013, περισσότερες από 50 οργανώσεις πολιτών έθεσαν την Εναλλακτική Σύμβαση Εμπορίου, σε μία έκκληση να αλλάξει το διεθνές πλαίσιο στο εμπόριο, καθώς και οι πολιτικές της Ε.Ε. στο εμπόριο και στις επενδύσεις. Έκτοτε, η κλιματική και οικολογική κρίση έχουν δραματικά χειροτερέψει, ενώ η ανισότητα έχει αυξηθεί περαιτέρω. Σήμερα, στη δίνη μίας παγκόσμιας επιδημίας, η έκκληση για μία εναλλακτική σύμβαση είναι περισσότερο επείγουσα από ποτέ. Σε πολλές χώρες, η λαϊκή υποστήριξη στην εμβάθυνση του φιλελευθερισμού μειώνεται, καθώς οι πολίτες βλέπουν τις αρνητικές συνέπειες του τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και στην κοινωνία και στον πλανήτη. Χρειαζόμαστε άμεση αλλαγή εκ βάθρων.
Το Δίκτυο Σιάτλ-Βρυξέλλες/ Seattle to Brussels θεωρεί πως η Ε.Ε θα πρέπει να ακολουθήσει τις τρεις ακόλουθες αρχές ως απάντηση στην πολλαπλή κρίση που αντιμετωπίζουμε:
Αρχή πρώτη: Διακοπή και επανεκκίνηση του ισχύοντος καθεστώτος εμπορίου και επενδύσεων
Ο Covid – 19 δεν αποτελεί μονάχα μία υγειονομική κρίση. Η πανδημία αποκαλύπτει τις αδυναμίες του συστήματος που οδήγησαν στις διάφορες κρίσεις που αντιμετωπίζουμε εδώ και χρόνια. Οι συμφωνίες στο εμπόριο και στις επενδύσεις, είτε είναι διμερείς, είτε έχουν πραγματοποιηθεί στα πλαίσια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην αποδυνάμωση του δημοσίου συστήματος, με την φιλελευθεροποίηση και ιδιωτικοποίηση του. Οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν επεκταθεί, έχουν γίνει πιο περίπλοκες και λιγότερο διαφανείς. Η παραγωγή σημαντικών αγαθών, όπως φαρμακευτικά και ιατρικά υλικά, έχει ανατεθεί σε ιδιωτικές εταιρείες. Ταυτόχρονα, οι διευθετήσεις που έχουν γίνει στις συμφωνίες εμπορίου και επενδύσεων έχουν καταστήσει τις χώρες του Νότου προμηθευτές πρώτων υλών, εμποδίζοντας τη διαφοροποίηση τους στην οικονομία και αυξάνοντας την εξάρτηση τους από τις εισαγωγές από τις βιομηχανικές χώρες. Το αυξανόμενο διεθνές εμπόριο έχει λάβει προτεραιότητα έναντι της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του πλανήτη. Για το λόγο αυτό ζητάμε:
Αρχή δεύτερη: Κατάργηση των προνομίων και της ατιμωρησίας των πολυεθνικών
Το υπάρχον, νεοφιλελεύθερο καθεστώς στο εμπόριο και τις επενδύσεις βλάπτει σοβαρά τις δημοκρατίες μας. Τα μέτρα επείγοντος χαρακτήρα που έχουν λάβει οι κυβερνήσεις στην υγειονομική κρίση θα μπορούσαν να αμφισβητηθούν κάτω από τους κανόνες του παρόντος καθεστώτος για την προστασία των επενδύσεων. Ο μηχανισμός διευθέτησης διαφορών ανάμεσα σε κράτη και επενδυτές (ISDS), κομμάτι πολλών διμερών επενδυτικών συμφωνιών, επιτρέπει στις πολυεθνικές να καταφύγουν στη δικαιοσύνη κατά κρατών των οποίων οι δημοκρατικές αποφάσεις ίσως θίγουν τα συμφέροντα των εταιρειών. Ο ISDS έχει μεγάλο κόστος για το δημόσιο, κάτι που σημαίνει ότι, συχνά, οι κυβερνήσεις δεν παίρνουν τα αναγκαία μέτρα, από φόβο για το ενδεχόμενο κόστος. Μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων, είναι εκείνα που γίνονται στόχος συχνότερα.
Πρέπει να εγκαθιδρύσουμε μία παγκόσμια τάξη που δεν θα επιβάλει στις κοινωνίες να πληρώνουν για τη λήψη δημοκρατικών αποφάσεων. Όσο οι δημοκρατίες μας υπονομεύονται από ένα σύστημα επενδυτικών συμφωνιών, είναι σχεδόν αδύνατον να καταστήσουμε τις πολυεθνικές υπόλογες για παραβίαση των ανθρωπίνων και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων, η οποία συμβαίνει όταν στοχεύουν στην αύξηση των κερδών τους. Οι δημοκρατικές αποφάσεις καθώς και τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να υπερισχύουν έναντι των ιδιωτικών συμφερόντων, ενώ η ατιμωρησία των πολυεθνικών πρέπει να σταματήσει:
Αρχή τρίτη: Οικολογική και κοινωνική αποκέντρωση και συνεργασία, αντί για τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και τον ανταγωνισμό
Αντί να επιδιώκουμε τη μη βιώσιμη, νεοφιλελεύθερη παγκόσμια αγορά και τα ξενοφοβικά και εθνικιστικά μέτρα που λαμβάνονται από ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις, θα πρέπει να διαλέξουμε έναν άλλο δρόμο: εκείνον την οικολογικής και κοινωνικής αποκέντρωσης, στηριζόμενοι πάνω στην ισχυρή, διεθνή αλληλεγγύη. Στόχος δεν είναι ο επαναπατρισμός κάποιων σημαντικών εργοστασιακών μονάδων, αλλά να βάλουμε σε πρώτο πλάνο τις ανάγκες των ανθρώπων, ξαναχτίζοντας τις οικονομίες μας σε τοπικό επίπεδο, υπό καλές κοινωνικές και οικολογικές συνθήκες.
Αυτό προϋποθέτει την επαναφορά της δυνατότητας των Κρατών, τοπικών αρχών και του πληθυσμού να έχουν στη διάθεση τους τα νομικά, νομοθετικά, φορολογικά και οικονομικά μέσα να καθορίζουν τις ανάγκες τους και πώς να τις ικανοποιήσουν. Επιπλέον, χρειάζεται να επαναθέσουμε ριζικά τους κανόνες του εμπορίου και των επενδύσεων καθώς και τους θεσμούς, ώστε να προστατευτούν οι βασικές ανάγκες (υγεία, κατοικία, εκπαίδευση, πρόσβαση στο νερό, ενέργεια και τροφή). Αυτές οι προτεραιότητες πρέπει να οδηγούν σε αποφάσεις που θα ευνοούν τους τοπικούς προμηθευτές. Η επανατοποθέτηση δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε το διεθνές εμπόριο που βασίζεται στην αμοιβαιότητα, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη.
Αυτό σημαίνει:
Η πολιτική εμπορίου πρέπει να δίνει προτεραιότητα στα τοπικά, αγρο-οικολογικά συστήματα που θα βασίζονται σε ισχυρά κοινωνικά και εργατικά δικαιώματα.
Translation – Μετάφραση για το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece:
Κωνσταντίνος Μουράτης
Περιβαλλοντολόγος/ Καθηγητής Αγγλικών
17.11.2020