H Ρόζα Λούξεμπουργκ και η φύση (1871 – 1919) | RS LXMBRG AND THE NATURE

H Ρόζα Λούξεμπουργκ και η φύση (1871 – 1919)

«…τα φυλλοκάρδια μου το ξέρουν πως ανήκω περισσότερα στα πουλιά παρά στους «συντρόφους» μου…» (2 ΜαΪου 1917 – Γράμμα από τη φυλακή του Μπρόνκε – αυτό το απόσπασμα αναφέρεται και στο κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη “Η κραυγή της Ρόζας Λούξεμπουργκ, 1927)

Έρευνα  – Παρουσίαση Β’: Κώστας Φωτεινάκης (με προσθήκες 26.11.2023)

[Πρώτη δημοσίευση στον ιστότοπο ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗ] [Η ανάρτηση για λήψη σε μορφή αρχείου PDF ΕΔΩ ΕΔΩ]

Η έρευνα θα παρουσιαστεί στην Αθήνα σε εκδήλωση με πιθανή ημερομηνία 6 Μαρτίου 2024 στην Αθήνα.

[«Η ελευθερία νοείται πάντα ελευθερία για κείνον που σκέφτεται διαφορετικά».– Ρόζα Λούξεμπουργκ]

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Η Ρόζα Λούξεμπουργκ (1871–1919) υπήρξε μια εξέχουσα εκπρόσωπος της δημοκρατικής σοσιαλιστικής σκέψης και δράσης στην Ευρώπη. Προσπάθησε με όλες τις δυνάμεις της να εμποδίσει το ξέσπασμα του Παγκοσμίου Πολέμου που στη συνέχεια μαινόταν από το 1914 έως το 1918. Μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ (Karl Liebknecht) ήταν η σημαντικότερη εκπρόσωπος των διεθνιστικών και αντιμιλιταριστικών θέσεων του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (SPD). Εξέφρασε με πάθος και αποφασιστικότητα την κριτική της εναντίον του καπιταλισμού και άντλησε μέσα από αυτή την κριτική τη δύναμη για την επαναστατική δράση. Γεμάτη ελπίδα χαιρέτισε τη Ρώσικη Επανάσταση. Ως δημοκρατική επαναστάτρια όμως παρέμεινε κριτική και σε επαγρύπνηση. Επιτέθηκε με οξυδέρκεια στη δικτατορική πολιτική των μπολσεβίκων.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είναι μάρτυρας της Επανάστασης του Νοέμβρη στη Γερμανία. Δολοφονήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1919 από ένστολους δολοφόνους – από ανθρώπους που ανήκαν σε εκείνους τους κύκλους που αργότερα υποστήριξαν ανοιχτά την παράδοση της εξουσίας στους ναζί. [ΠΗΓΗ: Ίδρυμα RL]

H Ρόζα Λούξεμπουργκ και η φύση (1871 – 1919) | RS LXMBRG AND THE NATURE

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ γεννήθηκε το 1871 στην αναγεννησιακή μικρή πόλη Ζάμοστς, στα νοτιοανατολικά της σημερινής Πολωνίας. Ξεκινά να σπουδάζει το 1889 στη Ζυρίχη. Γράφεται στα Τμήματα Φιλοσοφίας, Μαθηματικών, Βοτανικής και Ζωολογίας. Αργότερα, σπουδάζει πολιτικές επιστήμες και πολιτική οικονομία. Μόνο στην Ελβετία είχαν τότε πρόσβαση οι γυναίκες στην ανώτατη εκπαίδευση.

Το χόμπι της Ρόζας Λούξεμπουργκ, ήταν να μελετά γεωλογία, βοτανική και ορνιθολογία, να μαζεύει φυτά και να τα ταξινομεί σε φυτολόγια.

Κατά τη διάρκεια των χρόνων της στο Βερολίνο, η Λούξεμπουργκ ανέπτυξε ένα πάθος για τη συλλογή φυτών. Κατέγραψε σχολαστικά τα ευρήματά της σε 18 σημειωματάρια τα τελευταία έξι χρόνια της ζωής της.

Το πάθος της Λούξεμπουργκ για τη συλλογή, την ξήρανση και τη συμπίεση φυτών ξεκίνησε τον Μάιο του 1913, όταν μετακόμισε στο Steglitz’ Südende. Εδώ πέρασε πολλές εβδομάδες εξερευνώντας τη χλωρίδα των λιβαδιών της γειτονιάς της. Το Σεπτέμβριο του 1915, έγραψε στην αγαπημένη της φίλη Luise Kautsky: «Στο Südende με κυρίευσε το πάθος για τα φυτά. Άρχισα να συλλέγω, να πιέζω, να βοτανίζω. Για τέσσερις μήνες κυριολεκτικά δεν έκανα τίποτα άλλο από το να περπατάω στο χωράφι και να κανονίζω και να αναγνωρίζω στο σπίτι τι έφερα πίσω από τις επιδρομές μου».

«Η συλλογή και η αναγνώριση φυτών τη βοήθησαν να διατηρήσει τη λογική της. Ήταν θεραπευτικό για αυτήν. δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει χωρίς αυτό», εκτιμά ο Holger Politt, κορυφαίος ειδικός στη Ρόζα Λούξεμπουργκ με έδρα τη Βαρσοβία.

Η Λούξεμπουργκ ανανέωσε το πρώιμο πάθος της για τη βοτανική στην περιορισμένη μοναξιά του κελιού της φυλακής. Ενώ ήταν έγκλειστη σε τρεις διαφορετικές φυλακές μεταξύ 1915 και 1918 – Βερολίνο (1915-1916), Wronke (1916-1917) και Breslau (1917-1918) – το χόμπι της έγινε μια άσκηση που συντηρεί τη ζωή.

Ωστόσο το “πάθος” της δεν ήταν μόνο η βοτανική. Στα Γράμματα από τη Φυλακή καταγράφει η μεγάλη αγάπη της για όλα τα ήδη της χλωρίδας και της πανίδας. Ιδιαίτερα στο Γράμμα της με ημερομηνία 2 Μαΐου 1917. από τη φυλακή του Μπρόνξε περιγράφει με θαυμασμό, εκτός από τους μενεξέδες, και τις πεταλούδες, περιγράφει πουλιά, αγριομέλισσα, πεταλούδα κ.α. και αναφέρει μια μικρή συλλογή φτερών από πουλιά. Στο ίδιο γράμμα εκμυστηρεύεται το ιστορικό “Όμως, τα φυλλοκάρδια μου το ξέρουν πως ανήκω περισσότερο στα πουλιά παρά στους συντρόφους μου…”

Landwehrkanal/ Landwehr Canal – WIKIPEDIA 

Τον Ιανουάριο του 1919 ένα δεύτερο επαναστατικό κύμα σάρωσε τη Γερμανία. Σε απάντηση, ο Σοσιαλδημοκράτης ηγέτης, Φρίντριχ Έμπερτ χρησιμοποίησε εθνικιστικές πολιτοφυλακές, τα λεγόμενα Freikorps (Φράικορπς), για να καταστείλει την επανάσταση.
“Τα κεφάλια της Ρόζας και του Καρλ είχαν επικηρυχτεί για 100.000 μάρκα”.
Η Λούξεμπουργκ και ο Λίμπκνεχτ συνελήφθησαν στο Βερολίνο από τα Φράικορπς στις 15 Ιανουαρίου του 1919 και δολοφονήθηκαν την ίδια μέρα.
Εκατοντάδες επαναστάτες μέλη του νεοΐδρυθέντος KPD/  Kommunistische Partei Deutschlands εκτελέστηκαν με παρόμοιους τρόπους, και τα συμβούλια κατεστάλησαν.

To πτώμα του Καρλ Λίμπνεχτ  πετάχτηκε στις όχθες μιας λίμνης και βρέθηκε αμέσως μετά, ενώ το πτώμα της  Ρόζας Λούξεμπουργκ το  πέταξαν  στο κανάλι Landwehrkanal/ Landwehr/ Λόντβεχρ, το οποίο βρέθηκε πολύ αργότερα, την 1η Ιουνίου 1919 (Περισσότερα: CNSMD de Lyon Das Berliner Requiem | Requiem Μουσική : Kurt Weill, Κείμενο : Berthold Brecht | Η μπαλάντα του Βερολίνου – Για το πνιγμένο Κορίτσι και Επιτάφιος για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ [ΕΔΩ])

Rosa Luxemburg: Herbarium/ Ερμπάριο

[Μια από τις σελίδες από το Ερμπάριο της Ρ.Λ. – Είναι μια συλλογή φυτών ή τμημάτων αυτών που διατηρούνται, στεγνώνουν και ταυτοποιούνται που έχουν κρίσιμες πληροφορίες, τον συλλέκτη και τον τόπο και την ημερομηνία συλλογής τους.]

Λίγα γνωρίζουμε για το ταξίδι που έκανε το ερμπάριο μετά τον θάνατο του Λούξεμπουργκ. Φαίνεται ότι μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ από συγγενείς του έμπιστού της Paul Levi, οι οποίοι μετανάστευσαν εκεί τη δεκαετία του 1930 πριν ξεκινήσει η μαζική δολοφονία των Εβραίων.

Κατέληξε σε ένα πανεπιστήμιο, το οποίο το παρέδωσε στη διπλωματική αντιπροσωπεία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας στη Νέα Υόρκη το 1976. Από εκεί παραδόθηκε στα αρχεία του Πολωνικού Ενωτικού Εργατικού Κόμματος. μετά τη διάλυσή του, το ερμπάριο θεωρούνταν χαμένο για πολλά χρόνια. Μόλις το 2009 ανακαλύφθηκε εκ νέου στο αρχείο του Nowych Act στη Βαρσοβία.

Τα σημειωματάρια συντάχθηκαν από το πολωνικό παράρτημα του Rosa-Luxemburg-Stiftung υπό την επίβλεψη του Politt. Το 2016, ο Karl Dietz Verlag με έδρα το Βερολίνο (εκδοτικός οίκος του ιδρύματος) μετέτρεψε το ερμπάριο του Λούξεμπουργκ σε έναν τόμο 400 σελίδων, το «Rosa Luxemburg: Herbarium» (2016)/ ISBN: 978-3-320-02325-6, το οποίο περιλαμβάνει επιλεγμένες επιστολές και έναν πρόλογο του Politt, και σίγουρα αποκαλύπτει μια απροσδόκητη πλευρά μιας αναμφισβήτητα ευέλικτης και πολυμαθούς γυναίκας.

Η ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΡΟΖΑΣ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ

Η επαναστάτρια και θεωρητικός Ρόζα Λούξεμπουργκ/ Ρ.Λ. (1871 – 1919) έγραψε περίπου 2.800 επιστολές, καρτ ποστάλ και τηλεγραφήματα. Οι επιστολές της παρουσιάζονται σε επτά τόμους από τον εκδοτικό οίκο Dietz Berlin, του Ιδρύματος «Ρόζα Λούξεμπουργκ» με τίτλο Luxemburg – Gesammelte Briefe https://tinyurl.com/yx3njdec .
Στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες έχουν εκδοθεί ορισμένες από τις επιστολές της. Η πιο γνωστή και πρόσφατη συλλογή με 190 επιστολές κυκλοφόρησε στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο verso https://tinyurl.com/mwuuu93u.

Τέσσερα από τα σαράντα γνωστά Γράμματα από τη Φυλακή (αποσπάσματα με θέμα τη φύση και τον άνθρωπο)

Τα γράμματα από τη φυλακή γράφτηκαν, όταν η Ρ.Λ. ήταν έγκλειστη σε τρεις διαφορετικές φυλακές μεταξύ 1915 και 1918 – Βερολίνο (1915-1916), Wronke (1916-1917) και Breslau (1917-1918).
Τα γράμματα από τη φυλακή της Ρ.Λ. γνώρισαν μεγάλη προβολή και πολλές εκδόσεις σε διάφορες γλώσσες.

[Τα Γράμματα από τη Φυλακή σε Γαλλική έκδοση του 1933]

Ορισμένα από τα «Γράμματα από τη Φυλακή» της Ρόζας Λούξεμπουργκ θεωρούνται ως λογοτεχνικά έργα παγκόσμιας αξίας.

Η πρώτη αναφορά στα “Γράμματα από τη φυλακή”   έγινε  το 1927, από το Νίκο Καζαντζάκη στο κείμενό του «Η κραυγή της Ρόζας Λούξεμπουργκ», δημοσιεύτηκε  στο περ. «Ηλύσια» (τεύχ. Α΄, Αθήνα 1927).

Γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης, στην πρώτη παράγραφο  «Κίνησα το πρωί για τον Διόνυσο, στην Πεντέλη. Κρατούσα τα “Γράμματα” της Ρόζας Λούξεμπουργκ (Κ.Φωτ. προφανώς εννοεί τα Γράμματα από τη φυλακή) κι ήθελα να τα διαβάσω ψηλά στη μοναξιά, κάτω από τα πεύκα…..

Ξαπλωμένος στην κορφή του βουνού διαβάζω τα γράμματα της στην αγαπημένη της φιλενάδα, τη Σόνια (Κ.Φωτ. Πρόκειται για τη Σόνια τη γυναίκα του Καρλ Λίμπκνεχτ, ο οποίος δολοφονήθηκε την ίδια μέρα με τη Ρόζα Λούξεμπουργκ) : «Κάποτε μου φαίνεται πως δεν είμαι ανθρώπινο πλάσμα, μα ένα πουλί ή ένα οποιοδήποτε ζώο, που πήρε ανθρώπινη μορφή. Περσότερο ταιριάζει στην ψυχή μου μια γωνίτσα περβόλι, ένα χωράφι και να ΄μαι ξαπλωμένη στο χορτάρι, ανάμεσα στα έντομα, παρά να βρίσκουμαι σ’ ένα συνέδριο σοσιαλιστικό. Σε σένα μπορώ να κάμω μια τέτοια εξομολόγηση, γιατί βέβαια δε θα με φανταστείς εσύ πως προδίνω την ιδέα. Το ξέρεις, πως μεόλα αυτά, ελπίζω να πεθάνω στο μετερίζι μου: σε μια μάχη στα οδοφράγματα ή μέσα στη φυλακή…».

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Άλκη Ρήγο στο εξαιρετικό άρθρο του «Η κόκκινη Ρόζα στην ελληνική βιβλιογραφία», ΕΦΣΥΝ, για πρώτη φορά «Τα Γράμματα από τη Φυλακή» παρουσιάστηκαν το 1958 στο περιοδικό «Καινούργια Εποχή». Ακολούθησαν και άλλες παρουσιάσεις, εκδόσεις των γραμμάτων, μεταξύ των οποίων: Ύψιλον (1972,1979 – μετάφραση Α.Στίνα), Υδροχόος, ΚΟΡΟΝΤΖΗ, ΟΔΗΓΗΤΗΣ (Γράμματα για τη Σόνια – 1984). Ορισμένα από τα «Γράμματα από τη Φυλακή» της Ρόζας Λούξεμπουργκ θεωρούνται ως λογοτεχνικά έργα παγκόσμιας αξίας.
Συνολικά έχουν παρουσιαστεί σαράντα (40) Γράμματα από τη Φυλακή και στις τέσσερις παραπάνω εκδόσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ολόκληρη παρουσίαση όλων των επιστολών με ημερομηνίες, εκδόσεις, παραλήπτες. θεματολογία στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ – 5]

“Ρόζα Λούξεμπουρκ –  Γράμματα από τη Φυλακή (2009) – Εκδόσεις: Αιγόκερος (για τη θεατρική παράσταση της Μαρίας Κατσανδρή).

Η ηθοποιός Μαρία Κατσανδρή που ανέβασε στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» την παράσταση «Ρόζα Λούξεμπουρκ –  Γράμματα από τη Φυλακή» (2009) και είχε την ευθύνη της σύνθεσης των κειμένων,  στη συνέντευξη που έδωσε και στην ερώτηση: «Είναι ικανή μια αλληλογραφία να αναστήσει τη Ρόζα Λούξεμπουργκ; Τι ακριβώς βλέπουμε στα γράμματα αυτά;» απαντάει ως εξής:

«Τη σκέψη της, την κοσμοθεωρία της, την ψυχή της την ίδια. Βλέπουμε το πάθος και την αγάπη της για τη ζωή, που την έκανε μάλιστα να εντάξει στις σπουδές της τη βιολογία και τη γεωλογία. Λάτρευε τη μουσική και την ποίηση. Βλέπουμε την καλλιέργεια και πολυμάθειά της».

[Η παράσταση επαναλήφθηκε και σε άλλα θέατρα στην Αθήνα, Λαμία, Καλαμάτα κ.ά)

Στη συνέχεια παρουσιάζουμε τέσσερα μικρά αποσπάσματα από τα σαράντα  Γράμματα από τη Φυλακή με θέμα τη φύση και τον άνθρωπο:

Γράμμα από Μπρόνκεν (Πόζεν), φυλακές φρουρίου, 28-12-1916:

Αγαπημένη μου Τίλντε, (Σύζυγος του Σοσιαλδημοκράτη Εμμανουέλ Βουρμ)

Χόρτασες από πρωτοχρονιάτικες ευχές;

Κοίτα το λοιπόν να μείνεις άνθρωπος. Το παν είναι να παραμείνει κανείς άνθρωπος. Δηλαδή: σταθερός και διαυγής και χαρούμενος, παρ’ όλα αυτά, γιατί οι «κλαυθμηρισμοί» είναι κύριο χαρακτηριστικό της αδυναμίας.

Να ’σαι άνθρωπος θα πει να ρίξεις τη ζωή σου ολόκληρη στη βαριά ζυγαριά του «πεπρωμένου», όταν πρέπει να γίνει έτσι. Όμως την ίδια στιγμή, να χαίρεσαι την κάθε ηλιόλουστη μέρα και το κάθε ωραίο περαστικό σύννεφο.

Αχ, δεν ξέρω να γράφω συνταγές, το πώς πρέπει να ’ναι ο άνθρωπος, το μόνο που μπορώ να ξέρω είναι το πώς είναι. Και συ το ’ξερες πολύ καλά, σαν περπατούσαμε στα χωράφια και το κόκκινο χρώμα του ήλιου ξαπλωνόταν πάνω στα στάχυα. Ο κόσμος είναι τόσο ωραίος μ’ όλη τη φρίκη του και θα ’ταν σίγουρα πιο ωραίος, αν δεν τον βάραιναν οι αδύναμοι και οι δειλοί. Έλα, τώρα, σου χαρίζω ένα ακόμα φιλί, γιατί είσαι και θα μείνεις ένα τίμιο μικρό ανθρωπάκι.»

[Τι ζητάει ο Σπάρτακος – Γράμματα από τη φυλακή/ ΥΨΙΛΟΝ, 1979]]

Μπρόνκε, 2 Μαΐου 1917:

Αγαπημένη μου Σόνιτσκα (σύζυγος του Καρλ Λίμπεχτ/ Karl Liebknecht)

Τι διαβάζω; Πρώτα – πρώτα βιβλία φυσικής ιστορίας: βοτανική και ζωολογική γεωγραφία. Χτες διάβασα ένα βιβλίο, που πραγματεύεται την αιτία της εξαφάνισης των τραγουδιστικών (ωδικών) πουλιών από τα εδάφη της Γερμανίας. Η καλλιέργεια των δασών, των περιβολιών και της γης γενικά, που απλώνεται αδιάκοπα, τους αφαιρεί κάθε δυνατότητα να χτίσουν τη φωλιά τους και να βρουν τη τροφή τους. Κι αλήθεια, η καλλιέργεια εξαφανίζει σιγά – σιγά τα καμουφλαρισμένα δένδρα, τους χερσότοπους, τα αγριόθαμνα, τα ξερά πεσμένα φύλλα, Μ΄ έπιασε μελαγχολία καθώς το διάβαζα αυτό.

Δεν είναι πως ανησυχώ για το κελάηδημα των πουλιών και για την απόλαυση των ανθρώπων, όταν τ΄ ακούνε, αλλά η ιδέα αυτή καθεαυτή μιας σιωπηρής και αναπόφευκτης εξαφάνισης των μικρών αυτών ανυπεράσπιστων πλασμάτων, με θλίβει σε σημείο, που γεμίζουν τα μάτια μου δάκρυα.

Αυτό μου θυμίζει ένα βιβλίο ρωσικό του καθηγητή Ζήμπερτ, (τον αναφέρει και σε άλλά γράμματα όπως και την περιγραφή για την εξαφάνιση των Ινδιάνων που ακολουθεί), που μιλάει για την εξαφάνιση των Ερυθροδέρμων στη Βόρειο Αμερική και που το είχα διαβάσει, όταν ήμουν ακόμα στη Ζυρίχη (στο Πανεπιστήμιου που σπούδαζε). Οι Ερυθρόδερμοι, όπως και τα πουλιά, διώχνονται σιγά σιγά από το έδαφός τους απ΄ τον πολιτισμένο άνθρωπο και καταδικάζονται σ΄ ένα θάνατο σιωπηρό και σκληρό.
Αλλά, ίσως θα πρέπει ναμαι άρρωστη, για να δοκιμάζω τόσο έντονες συγκινήσεις με το παραμικρό. Καμιά φορά, έχω το αίστημα πως δεν είμαι σωστό ανθρώπινο πλάσμα, αλλά κάποιο πουλί ή ζώο, που έχει πάρει μορφή ανθρώπινη.

Κατά βάθος, νιώθω πολύ πιο ευχάριστα στη γωνίτσα ενός κήπου, όπως εδώ, ή σε έναν κάμπο ξαπλωμένη στα χόρτα, παρά σ΄ ένα συνέδριο του κόμματος. Σε σένα μπορώ να τα λέω αυτά, ελπίζω να πεθάνω στο πόστο μου: σε μια οδομαχία ή ς’ ένα κρατητήριο. Όμως, τα φυλλοκάρδια μου το ξέρουν πως ανήκω περισσότερο στα πουλιά παρά στους συντρόφους μου.
Κι αυτό όχι επειδή – καθώς πολλοί χρεωκοπημένοι, εσωτερικά, πολιτικοί – βρίσκω καταφύγιο και ξεκούραση. Αντίθετα μάλιστα, ανταμώνω μέσα στη φύση, όπως και ανάμεσα στους ανθρώπους, τόση σκληράδα σε κάθε μου βήμα, που υποφέρω πολύ.

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η επιστολή αυτή είναι μεγάλη και έχει πολλές περιγραφές για τη φύση: άγριες μέλισσες, μεταναστευτικά πουλιά, μυρμήγκια, δρυοκολάπτες, μενεξέδες, αηδόνια, καστανιές κ.ά. Απόσπασμα αυτής της επιστολής παρουσιάζει ο Νίκος Καζαντζάκης στο κείμενο “Η κραυγή της Ρόζας Λούξεμπουργκ”, 1927 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -4. Ολόκληρη η επιστολη στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ – 3]

Μπρόνκε, 1 Ιουνίου 1917

«…τις ορχιδέες τις γνωρίζω γενικά καλά. Στο θαυμαστό κήπο της Φρανκφούρτης  ήταν μια ολόκληρη πτέρυγα γεμάτη μ’ αυτές και τότε, μετά από τη δίκη μου, που με είχαν καταδικάσει ένα χρόνο, τις μελέτησα επιμελώς για πολλές μέρες. Βρίσκω ότι έχουν στην απαλή χάρη τους και στις φανταστικές, αφύσικες φόρμες τους κάτι τόσο φίνο, το τόσον παρακμάζον….»

Φυλακή του Μπρεσλάου, 24 Δεκεμβρίου 1917:

Σόνια (Σόνιτσκα – σύζυγος του Καρλ Λίμπεχτ/ Karl Liebknecht)

“… Είν’  ένας χρόνος, που ο Καρλ βρίσκεται φυλακισμένος στο Λουκάου… Αχ! μικρή μου Σόνια, δοκίμασα πριν από λίγες μέρες έναν πόνο βαθύ. Μέσα στην αυλή, όπου κάνω τον περίπατό μου, έρχονται κάθε μέρα στρατιωτικά κάρα ξέχειλα με σακίδια παλιά στρατιωτικά αμπέχωνα και πουκάμισα, πολλές φορές λεκιασμένα από αίμα…. Τα ξεφορώνουν κι ύστερα έρχονται και τα ξαναπαίρνουν.

Είναι τώρα λίγες μέρες που ένα τέτοιο κάρο μπήκε στην αυλή. Αλλά το τραβούσαν βουβάλια αυτή την φορά, και όχι άλογα. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα από κοντά αυτά τα ζώα…. Οι στρατιώτες, που οδηγούν αυτά τα κάρα είναι, λένε πως αυτά τα ζωντανά έρχονται από τη Ρουμανλια και ειναι λεία πολέμου…. Ήταν πολύ δύσκολο, καθώς φαίνεται, να τα πιάσουν αυτά τα ζώα, που ζούσαν σε άγρια κατάσταση, και ακόμα δυσκολότερο να τα συνηθίσουν, ύστερ΄ από τη λεύτερη ζωή τους, να κουβαλάνε φορτία. Δεν κατόρθωσαν να τα εξημερώσουν παρά μόνο με το ξύλο, ώσπου να καταλάβουν ως το μεδούλι του κοκάλου τους τι θα πει “Ουαί τοις ηττημένοις…”.  Πάνω από εκατόν πενήντα τέτοια ζώα βρίσκονται σήμερα στο Μπρεσλάου και, ύστερ΄ από την άφθονη τροφή της Ρουμανίας, είναι καταδικασμένα να τρώνε ανεπαρκή ταγή (ζωοτροφή), σε δόσεις πολύ αραιές. Τα βάζουν να δουλεύουν αλύπητα, σέρνοντας έτσι κάθε λογής φορτίο, δε θ’  αργήσουν να ψοφήσουν….

Πριν από λίγες μέρες λοιπόν έν΄ απ΄ αυτά τα κάρα έμπαινε στην αυλή φορτωμένο σακιά. Το φορτίο ήταν τόσο βαρύ και ψηλό, ώστε τα βουβάλια δεν κατόρθωναν να περάσουν το κατώφλι της πόρτας. Οι στρατιώτης που τα συνόδευε, άρχισε να τα χτυπάει τόσο άγρια με το χοντρό του μαστίγιο, ώστε η επόπτρια της φυλακής τον ρώτησε αγανακτισμένη, αν δεν είχε ολότελα οίκτο για τα ζώα. “Λες κι έχει κανένας οίκτο για τους ανθρώπους…” της αποκρίθηκε αυτός… κι άρχισε να ξαναβαράει με περισσότερη μανία…

Τέλος, τα ζώα κατάφεραν να περάσουν το εμπόδιο, αλλά έν΄ απ΄ αυτά είχε ματώσει.

Σόνιτσκα, το πάχος του βουβαλίσιου πετσιού έχει γίνει παροιμία για την αντοχή του, κι όμως είχε σκιστεί….

… ω, φτωχό μου βουβάλι, φτωχό αγαπημένο μου αδέλφι, είμαστε κι οι δυό αδύναμοι και βουβοί, ενωμένοι κι οι δυό μεσ’ στον πόνο, την αδυναμία και τη νοσταλγία…

Όσο για τον στρατιώτη, εκείνος είχε χώσει τα δυό του χέρια μέσ΄στις τσέπες του και σεργιάνιζε με μεγάλες δρασκελιές μέσ’  στην αυλή, ενώ σφύριζε κάποιο χυδαίο σκοπό. Και όλη η λαμπρότητα του πολέμου πέρασε μπρος στα μάτια μου….

Υ.Γ.: Σόνιτσκα, αγαπημένη μου, μείνε ατάραχη και γαλήνια παρ’ όλ’  αυτά. Η ζωή είν΄ έτσι καμωμένη, και πρέπει να την παίρνουμε όπως είναι, με θάρρος, με το κεφάλι ψηλά και το χαμόγελο στα χείλη, επέναντι και ενάντια σ’  όλα…

[Στην 100ή επέτειο από τη δολοφονία του Karl Liebknecht και της Rosa Luxemburg από μέλη του Garde-Kavallerie-Schützen-Division, πολλά μέλη των  ΦΙΛΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ Βερολίνου/ NaturFreunde Berlin, συμμετείχαν σε διάφορες εκστρατείες μνήμης] https://bit.ly/42xO64p

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί. Θα επανέλθω με περισσότερες πληροφορίες για το θέμα «φύση και άνθρωπος στο έργο της πολυμαθούς Ρόζας Λούξεμπουργκ» παρουσιάζοντάς το ενδεχομένως με άλλη δομή και με περισσότερα αποσπάσματα από τις επιστολές της από τη φυλακή και το έργο της.

ΕΡΕΥΝΑ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Α’ 14.05.2023 – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: ΚΩΣΤΑΣ ΦΩΤΕΙΝΑΚΗΣ  xpolis@gmail.com

Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece – https://www.naturefriends.gr/

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Α’  Β’:

• NaturFreunde – Vortrag: Uwe Hiksch «Rosa Luxemburg und die NaturFreunde» https://bit.ly/42SrMm0 | Rosa Luxemburg und die NaturFreunde. Geburtstag einer Revolutionärin https://bit.ly/3MpCxa1 | Umfangreiches Gedenken der NaturFreunde für Karl Liebknecht und Rosa Luxemburg https://bit.ly/42xO64p
• “Ρόζα Λούξεμπουργκ”, Πάουλ Φρέλιχ. Νέοι Στόχοι, 1972 (Α’ και Β’ τόμος), Μετάφραση Άγις Στίνας. Πρώτη έκδοση1939. (https://tinyurl.com/49z256cj έκδοση ύψιλον, 1981).
• Ο θάνατος που προαναγγέλθηκε: Η δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ [LEFT, KOE)  https://tinyurl.com/4esttydc
• Η επανάσταση και η δολοφονία των Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζας Λούξεμπουργκ (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://tinyurl.com/bdcnvab7]
• ΡΟΖΑ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ: ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΛΑΚΗ / LETTRES DE PRISON (Εκδόσεις: ΥΨΙΛΟΝ, ΟΔΗΓΗΤΗΣ, ΚΟΡΟΝΤΖΗΣ)
• Briefe aus dem Gefängnis https://bit.ly/3OfPchb
• Exberliner “Rosa’s secret collection” https://bit.ly/3nYaq8l
• ROSA LUXEMBURG: A THOUSAND MORE THINGS https://bit.ly/42SEl0x
• Evelin Wittich (Hrsg.) Rosa Luxemburg “Herbarium” https://bit.ly/3LT7odm | https://bit.ly/3M2oTrP
• Άλκης Ρήγος «Η κόκκινη Ρόζα στην ελληνική βιβλιογραφία», ΕΦΣΥΝ https://bit.ly/3M3mYDk
• RS LXMBRG https://bit.ly/42Tk3Ek
• Μαρία Κατσανδρή: «Κανείς δεν είναι επαναστάτης αν δεν αγαπά τη ζωή» συνέντευξη της ηθοποιού για την θεατρική παράσταση «Ρόζα Λούξεμπουρκ – Γράμματα από τη φυλακή», 2009. https://bit.ly/3IaoAdz | Συντελεστές της παράστασης – Σύνθεση κειμένων: Μαρία Κατσανδρή, Σκηνοθεσία-κίνηση: Σεσίλ Μικρούτσικου, Μετάφραση: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα Καλογήρου, Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος https://bit.ly/3I9BWXh

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ – ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ (26.11.2023):

• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -1: Η Ρόζα Λούξεμπουργκ στο Ελληνικό τραγούδι [ΕΔΩ]
• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -2: CNSMD de Lyon Das Berliner Requiem | Requiem Μουσική : Kurt Weill Κείμενο : Berthold Brecht | Η μπαλάντα του Βερολίνου – Για το πνιγμένο Κορίτσι και Επιτάφιος για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ [ΕΔΩ]
• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -3: Η Ρόζα Λούξεμπουργκ για την ελάττωση των πτηνών “..άδεια δένδρα, έρημη γη…” [ΕΔΩ]
• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ- 4: Ο Νίκος Καζαντζάκης για τη  Ρόζα Λούξεμπουργκ – “Η κραυγή της…” [ΕΔΩ]
• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -5: Επιστολές της Ρόζας Λούξεμπουργκ | Εκδόσεις – Τα «Γράμματα από τη φυλακή» στην Ελλάδα [Ημερομηνίες – Εκδότης – Αποστολέας – Παραλήπτης – Θέμα – Σχόλια] [ΕΔΩ] [ΕΔΩ]

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΕΔΩ

Σύμφωνα με τον Άλκη Ρήγο στο εξαιρετικό άρθρο του «Η κόκκινη Ρόζα στην ελληνική βιβλιογραφία», ΕΦΣΥΝ, για πρώτη φορά «Τα Γράμματα από τη Φυλακή» παρουσιάστηκαν το 1958 στο περιοδικό «Καινούργια Εποχή». Ακολούθησαν και άλλες παρουσιάσεις, εκδόσεις των γραμμάτων, μεταξύ των οποίων: Ύψιλον (1972,1979 – μετάφραση Α.Στίνα), Υδροχόος,  ΚΟΡΟΝΤΖΗ, ΟΔΗΓΗΤΗΣ (Γράμματα για τη Σόνια – 1984), Αιγόκερος (για τη θεατρική παράσταση της Μαρίας Κατσανδρή). [ΕΔΩ] https://bit.ly/3M3mYDk